انواع سجع

 

   . الف ) سجع متوازی :

 

به سجعی گفته می شود که کلمات سجع هم در حرف پایانی و هم در وزن یکسان می باشند .

 

مثال : باران رحمت بی حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده .

 

توجه : از آن جائیکه سجع متوازی ، زیباتر و خوش آهنگ تر است و در متون فارسی کاربرد بیشتری دارد .

 

لذا شناخت این نوع سجع برای دانش آموزان عزیز با اهمّیّت تر می باشد .

 

ب ) سجع مطرف :

 

آن است که کلمات سجع فقط در حرف یا حروف پایانی با هم اشتراک دارند .

 

مثال : محبت را غایت نیست از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست .

 

توضیح : کلمه ی « غایت » دارای دو هجا و کلمه ی « نهایت » دارای سه هجا می باشد

 

پس دو کلمه هم وزن نیستند بلکه فقط در حرف آخر مشترک اند .

 

ج ) سجع متوازن :

 

آن است که کلمات سجع فقط در وزن اشتراک داشته دارند .

 

  مثال : ملک بی دین باطل است و دین بی ملک ضایع . 

 

مثال : طالب علم عزیز است و طالب مال ذلیل . 

 

توضیح : دو کلمه ی « عزیز » و « ذلیل » دارای دو هجا ، یکی کوتاه و یکی کشیده هستند . 

 

لذا در وزن یکسانند .

 

نمونه هایی از آثار مسجع : 

 

اوّلین با سجع در مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری ( قرن پنجم ) به کار

گرفته شد

و بعدها سعدی در « گلستان » ، جامی در « بهارستان » ، نصرالله منشی 

 

در « کلیله و دمنه » آن را به حد کمال خود رساندند . 

 

و در ادامه کسانی چون قائم مقام فراهانی در « منشئأت » 

 

و قاآنی در کتاب « پریشان » از آنها پیروی کردند.

شمشادی باشین